BURUN

Sinüzit ve endoskopik sinüs cerrahisi

Sinüs nedir ? Sinüzit neden olur?

Sinüsler yüz kemiklerinin içinde bulunan havalı boşluklardır. Bu boşlukların iç yüzeyleri bir örtü(mukoza) ile kaplıdır. Bu boşlukların  burun içine açılan bir girişleri(ostium) vardır. Bu bölgedeki oluşumların oluşturduğu yapıya osteomeatal kompleks denilir. Osteomeatal kompleks yapısı sinüslerin normal çalışabilmesi için açık olmalıdır. Bu boşlukların yada burun içine açılan kanalının tıkanmasına neden olabilecek durumlar(enfeksiyon, polip, tümör vs) sinüzite neden olur.

Sinüzit ve endoskopik sinüs
Sinüzit ve endoskopik sinüs

Sinüzit ameliyat edilebilir mi?

İlaç tedavilerine yanıt vermeyen sinüzit tablolarında nedeni cerrahi olarak (endoskopik sinüs cerrahisi) ortadan kaldırmak gerekebilir.

Sinüs cerrahisi artık çoğunlukla endoskopik olarak yapılmaktadır. Endoskopun sinüs cerrahinde kullanımı 1900 lü yıllarda başlamıştır. Endoskop kabaca bir anlatımla, ucunda bir kamera olan çeşitli kalınlık ve uzunluklarda optik bir görüntüleme sistemidir.

Başarılı bir sinüs cerrahisi için sinüslerin anatomisine hakim olmak gereklidir. Sinüs cerrahisinde anatomiye hakim olmak kadar cerrahi tecrübede önem taşımaktadır. Önemli işaret noktalarını (landmark) bilip tanımak aynı zamanda cerrahi sırasında oluşabilecek komplikasyonlarıda( istenmeyen olumsuz sonuçlar) engellemek açısından hayati öneme sahiptir. Bu cerrahi sahalarda oldukça fazla anatomik varyasyonlar mevcuttur. Bu varyasyonları ameliyat öncesi tespit etmek cerrahi başarıyı arttırır. Ameliyat öncesi yapılacak olan paranazal sinüs tomografisi cerrah için varyasyonları tespit etmek ve anatomiyi görmek açısından gereklidir. Paranazal sinüs tomografisi aynı zamanda endoskopik sinüs cerrahisi sırasında cerraha harita gibi yardımcıdır.

Sinüsler ne işe yarar ?

Sinüslerin fonksiyonları konusu hala tartışmalıdır. Konuşma esnasındaki rezonansın sağlanması, solunan havayı uygun hale getirme, koku duyusuna yardımcı olma ve kafatasına koruyuculuk yapma gibi fonksiyonları olduğuna dair teoriler mevcuttur. Sinüslerin yüzeyini örten örtü (mukoza) üzerinde silialar ve salgı yapan goblet hücrelerine sahiptir.  Sinüs mukozasından salgılanan salgı silialar yardımı ile sinüslerin doğal açıklıklarına doğru yönlendirilerek burun içerisine taşınır. Sinüslerin kendi kendini bakterilerden ve zararlı parçacıklardan temizleyebilmesi için fonksiyon gören silia ve normal salgı üretimi şarttır. Bu işlemin yapılabilmesi için sinüslerin burun içerişe açıldığı bölgenin (osteometal kompleks) açık olması gerekir.

Rinosinüzit akut, subakut (3 aydan kısa süredir olan), tekrarlayan, kronik (3 aydan uzun süredir olan) yada kronik snüzitin akut alevlenmesi şeklinde olabilir.

Rinosinüzit hastalığı sıklıkla eşlik eden; alerjik rinit, kistik fibrozis ve astım gibi  başka bir hastalıkla birliktedir. Akut rinosinüzit viral bir üst solunum yolu enfeksiyonu sonrası( nezle vb) mukosilier transportun  bozulması ve sinüslerin burun içerisine açılan girişlerinde tıkanma sonucu oluşur. Bu durum sinüs içerisini örten örtüde birtakım değişikliklere ve bakterilerin burada çoğalabilmesine olanak verir. Bu enfeksiyon yüzeyi ve girişi örten örtüde şişlik ve yangısal bir duruma neden olarak durumun daha kötüye gitmesine neden olur. Benzer şekilde alerjik rinit de  rinosinüzitle sonuçlanacak  şekilde mukozada ödem ve inflamasyona neden olabilir. Burun orta bölmesi eğriliği, konka bulloza ve nazal polipler fiziksel olarak bu bölgeyi tıkayarak yada daraltarak rinosinüzite neden olabilecek anatomik durumlardır. Salgı üretimini bozan;  kistik fibrozis, silier diskinezi ve bağışıklık sistemini bozan hastalıklar hastayı rinosizüte yakalanmaya yatkın yapabilirler.

Endoskopik sinüs cerrahisi lokal ya da genel anestezi ile yapılabilmektedir.

Endoskopik sinüs cerrahisi hangi durumlarda yapılır ?

Endoskopik sinüs cerrahisi:

  • Tümör
  • Rinosinüzit komplikasyonları (orbital abse, subperiostal abse)
  • Mukosel
  • Fungal mycetoma(sinüs mantarı)
  • Beyin omirilik sıvısı kaçağı
  • İlaç tedavisine yanıt vermeyen rinosinüzitler
  • Tekrarlayan akut sinüzit atakları
  • Durdurulamayan burun kanamaları
  • Nazal polipler olduğunda yapılabilir.

Sinüs cerrahisi ile birlikte septoplasti yapılabilir mi?

Bu durumlara ek olarak ileri derecede septum deviasyonu (burun orta bölme eğriliği) orta konkanın(burun yan eti) dışarı doğrun itilmesine ve osteomeatal ünitenin daralması  dolayısıyla sinüzite neden olabilir. Ayrıca burun orta bölmesi eğriliği endoskopik sinüs cerrahisi yapılmasını engelleyecek durumda ise yada burun tıkanıklığına neden oluyorsa sinüs cerrahisi ile aynı seansta burun orta bölmesi ameliyatı (septoplasti) yapılmalıdır.

Konka Bulloza nedir ? Ameliyat edilmesi şart mıdır?

Ayrıca konka bülloza(burun yan etlerinden, ortadakinin içinde bulunan kemiğin içinde hava olması durumu) eğer büyük ve osteomeatal kompleksi kapatıyorsa alınması gerekenbilir. Ancak konka bulloza çok büyük değilse, içinde mukosel yada enfeksiyon bulguları yoksa ve sinüzit sebebi değilse müdahale gerektirmez. Çünkü toplumun yaklaşık %30 ‘unda bulgu vermeyen konka bulloza bulunmaktadır. Bu bir anatomik varyasyondur. Ve yukarıdaki durumlar yoksa cerrahi müdahale gerektirmez.

 Mukosel nedir? Image-guıded navigation ne işe yarar ?

Kronik sinüs hastalıkları, travma ve sinüs cerrahileri sonrası mukosel oluşabilir. Mukoseller bir örtü ile çevrili içinde mukus bulunan ve sinüs içerisini tamamen doldurabilen yapılardır. Mukoselin klasik tedavisi bulunduğu bölgeden çıkarılmasıdır. Ancak endoskopik yöntemle kistin bir boşluğa ağızlaştırıldığı marsupializasyon yöntemi ile de tedavi edilebilirler. Kafa tabanı ve göz küresinin içinde bulunduğu boşluğa yakın mukosel cerrahilerinde görüntüleme klavuzlu navigasyon(image-guıded navigation)  sistemleri kullanılabilir.

Nazal polipler endoskopik cerrahi ile tedavi edilebilir mi?

Endoskopik cerrahiye farklı yanıt veren üç grup polip  hastası vardır. Astımı olmayan, birlikte allerjisi olan yada olmayan birinci grup hasta endoskopik sinüs cerrahine en iyi yanıt veren ve sıklıkla tamamıyla tedavi olan  gruptur. İkinci grup hasta astımı olan ve polipleri olan hastadır ki bu grup endoskopik sinüs cerrahisine orta derecede cevap verirler. Astımı, aspirin allerjisi ve polipleri olan üçüncü grup hastalarda yapılan endoskopik cerrahi sonrası durumun (polipler) tekrarlaması sıktır.

Poliplerin endoskopik sinüs cerrahisi ile alınması işleminde mikrodebriderler kullanılması cerrahiyi kolaylaştırıcıdır.

Antrokoanal polip maksiller sinüsü dolduran polip türüdür ve endoskopik cerrahi ile tedavi edilebilirler. Polibin sinüs içerisindeki bölümünün tamamının alınması tekrarlamayı engeller.

Sinüzit ameliyatı sonrası bakım nasıl olmalıdır ?

Ameliyattan hemen sonraki dönemde (ayılma odası ve servis) hastanın başı yüksek tutulmalıdır ve buz tatbiki oluşabilecek  şişliği azaltacaktır.

Eşlik eden hastalığı olmayan hastalar aynı gün evine taburcu edilebilir.

Doktorun önerdiği ağrı kesiciler kullanılabilir. Tamponlar alındı ise nazal yıkama solüsyonları ile burun içerisinin yıkanmasına başlanabilir. Bunu doktorunuz size anlatacaktır.

Eğer tampon konulmuşsa ve doktorunuz gerek görürse uygun antibiyotik doktorunuz taarfından size reçete edilecektir.

Ameliyat sonrası süreçte birkaç gün kanamayı arttıracak ağır efordan, burun sümkürmeden ve kanamayı arttırabilecek ilaçlardan sakınmak gereklidir.

Ameliyat sonrası doktorunuzun söyleyeceği günlerde birkaç pansumanınız olacaktır. Bu pansuman sırasında içeride oluşmuş kabuk ve krutlar endoskop yardımı ile temizlenecektir.

Pansuman sıklığı her hastaya göre değişebilir.